De inclusie van mensen met een beperking in de Nederlandse asielprocedure
door Gerlinde Schmidt
In onderstaand artikel belicht Gerlinde Schmidt de situatie van asielzoekers met een beperking in Nederland - een onderwerp dat doorgaans weinig aandacht krijgt en nog veel ‘onbekenden’ kent. Dit jaar rondde Gerlinde met succes haar studie af, met haar scriptie over de inclusie van mensen met een beperking in de Nederlandse asielprocedure, tijdens haar stage bij DCDD. Als je meer wilt weten over het worden van stagiair of vrijwilliger bij DCDD, neem dan gerust contact met ons op via dcdd@dcdd.nl.
Met welke belemmeringen worden asielzoekers met een beperking in Nederland geconfronteerd?
Vluchtelingen met een beperking behoren tot de meest kwetsbare en gemarginaliseerde groepen in humanitaire setting. Toch worden personen met een beperking bij hun zoektocht naar toevlucht en bescherming vaak over het hoofd gezien in de beleidsreacties en ondersteuningsmechanismen van hun gastregeringen en worden ze geconfronteerd met tal van belemmeringen. Belemmeringen die variëren van een gebrek aan adequate ondersteuning tot de ontoegankelijkheid van diensten zoals faciliteiten, informatie en / of het ontbreken van voldoende toegang tot medische zorg (bijv. revalidatie, zorg of mobiliteits- en gehoorhulp) of diensten zoals gebarentaal en ondersteuning, met gevolgen voor hun welzijn, waardigheid en asielaanvraag.
Nederland
Hoewel Nederland de rechten van asielzoekers met een beperking dient te beschermen en waarborgen op grond van verschillende bindende en niet-bindende verdragen en richtlijnen, is er weinig bekend over de situatie van asielzoekers met een beperking en krijgt het onderwerp nauwelijks aandacht in openbare discussies. Bovendien maakt het gebrek aan transparantie door het ontbreken van gegevens en rapporten het moeilijk om hun situatie in te schatten en werpt het meer licht op de veelzijdige kwesties die asielzoekers met een beperking in Nederland kunnen belemmeren om hun rechten en volledige mogelijkheden uit te oefenen en te realiseren.
De afgelopen maanden heb ik belanghebbenden geïnterviewd en verhalen verzameld van mensen die asiel hebben aangevraagd in Nederland (voor zover de beperkingen van Covid-19 dit toelieten), om meer te weten te komen over de situatie van asielzoekers met een beperking, door specifiek de opvang en toegankelijkheid van diensten.
Ontvangst
De Nederlandse asielprocedure kent verschillende methoden om asielzoekers met een beperking te identificeren en bij te staan, om gronden voor bijzondere procedurele waarborgen vast te stellen en om de toegankelijkheid te waarborgen. Door mijn onderzoek werd echter duidelijk dat veel methoden op een ad-hoc manier worden toegepast en op de een of andere manier standaardisatie en toezicht missen, waardoor mensen die hulp nodig hebben over het hoofd kunnen worden gezien, en ook de asielaanvraag van mensen en hun welzijn beïnvloeden.
Toch lijken asielzoekers met een beperking die onder de Dublin-procedure vallen, afkomstig zijn uit een veilig land van herkomst of geregistreerd zijn in een andere Europese lidstaat, zeker onevenredig zwaar getroffen te worden. Een essentiële fase voor autoriteiten om het recht op bijzondere procedurele waarborgen op grond van beperking vast te stellen, is de ‘rust- en voorbereidingsperiode’, die plaatsvindt kort na aankomst van asielzoekers in Nederland. Asielzoekers die onder de Dublin-procedure vallen, zijn aangekomen uit een veilig land van herkomst of zijn geregistreerd in een andere Europese lidstaat, mogen bij aankomst echter niet de rust- en voorbereidingsperiode ingaan. (1)In plaats daarvan moeten ze vaak maanden of zelfs jaren wachten voordat hun asielprocedure begint. Dit wordt vooral zorgwekkend vanuit het aspect van medische zorg, aangezien een verpleegkundige vertelde dat alleen asielzoekers met een status recht hebben op een rolstoel op basis van hun specifieke behoeften.
“We hadden een klein meisje; ze kwam net in Nederland aan en had een zware beperking en daardoor een rolstoel nodig (…). Dus we hebben haar binnen een week een rolstoel gegeven, maar de rolstoel was niet goed genoeg en daarna duurde het lang omdat ze hier nieuw was (…). Als asielzoekers kunnen blijven, kunnen ze bij gespecialiseerde spullen komen. Maar als ze geen status krijgen, kunnen ze alleen een rolstoel lenen, maar deze is niet aangepast aan het lichaam en de behoeften van een persoon. Er zijn dus verschillende stadia." (2)
Dit geeft aan dat zolang personen geen legale status in Nederland hebben, zij alleen een rolstoel kunnen lenen (die niet op maat gemaakt is).
Als gevolg hiervan lopen asielzoekers met een beperking die bij aankomst geen recht hebben op de rust- en voorbereidingsperiode, het risico minder procedurele waarborging en ondersteuning te krijgen, terwijl ze anticiperen op het begin van hun asielprocedure. Het onderzoek vond ook aanwijzingen dat het jarenlange wachten mensen kan ontmoedigen om tijdens hun eerste interview met de autoriteiten fysieke en / of psychische klachten te uiten. (3)
Toegankelijkheid
Een andere factor die van invloed is op asielzoekers met een beperking, is de ontoegankelijkheid van zowel online als offline informatie. Documenten en formulieren zijn meestal beschikbaar in verschillende talen, maar volgens een geïnterviewde ondervinden veel mensen die moeite hebben met lezen of schrijven problemen met het begrijpen van documenten en geven ze daarom mogelijk geen informatie vrij in formulieren die belangrijk zijn voor hun asielprocedure. Bovendien zijn veel mensen afhankelijk van de hulp van vertalers, wat de wachttijden verhoogt, bijv. voor doktersafspraken of interviews. Veel steun komt van families, vrienden en ook vrijwilligers, aangezien teksten in gemakkelijk te lezen of braille ontbreken en websites van autoriteiten niet volledig toegankelijk zijn. (4) Bovendien uitte het Nederlands Instituut voor de Rechten van de Mens in 2018 zijn bezorgdheid dat asielzoekers met een gehoorbeperking problemen ondervonden tijdens hun asielprocedure omdat er niet genoeg gebarentaal vertalers beschikbaar waren. (5)
Conclusie
Dit zijn slechts een fractie van de verschillende voorbeelden die ik tijdens mijn onderzoek ben tegengekomen en die aangeven hoe asielzoekers met een beperking tijdens hun asielaanvraag te maken kunnen krijgen met belemmeringen om toegang te krijgen tot bescherming en diensten en hoe ze moeilijkheden ondervinden bij het geïnformeerd worden over hun rechten en gelijke deelname. Factoren die de uitdaging van het aanvragen van asiel op gelijke gronden met anderen zeker vergroten.
Om discriminatie uit te bannen en duurzame en systemische veranderingen te bewerkstelligen die ervoor zorgen dat iedereen van zijn rechten kan genieten, zijn sterker intersectioneel beleid, belangenbehartiging en robuust onderzoek van zowel het maatschappelijk middenveld als de regeringen nodig om de rechten van personen met een beperking veilig te stellen.
Neem voor meer informatie contact met mij op via: Gerlinde.maria.schmidt@gmail.com
Bronnen:
- Identification of Asylum Seekers with Special Reception and Procedural needs in the Dutch Asylum Procedure, VU Migration Law Series No 16, 2018
- Interview with AZC Nurse, 2020.
- Interview with Asylum Seekers, 2020.
- Interview with AZC Nurse and Asylum Seekers, 2020.
- Submission to the Committee on the Rights of Persons with Disabilities, Netherlands Institute for Human Rights, 2018.
